Informacja podatkowa X 2019

LIMITY NA 2020 R.

Limit decydujący o prowadzeniu ksiąg rachunkowych w 2020 r.

Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych, spółki partnerskie oraz przedsiębiorstwa w spadku działające zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (Dz. U. poz. 1629 ze zm.), są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych od 1 stycznia 2020 r., jeżeli ich przychody za 2019 r. wyniosą co najmniej równowartość w walucie polskiej 2.000.000 euro. Powyższe wynika z treści art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości. Podobne regulacje w tej kwestii zawiera art. 24a ust. 4, 4b, 4c, 4e oraz 4f updof. Limit zawierający się w tych przepisach przelicza się na walutę polską po średnim kursie ogłoszonym przez Narodowy Bank Polski, na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok obrotowy.

Średni kurs euro ogłoszony przez NBP na 1 października 2019 r. wynosił 4,3734 zł/euro (tabela nr 190/A/NBP/2019). Zatem limit przychodów za 2019 r., decydujący o prowadzeniu ksiąg rachunkowych w 2020 r., wynosi: 2.000.000 euro × 4,3734 zł/euro = 8.746.800 zł.

Ryczałt

Zgodnie z ustawą o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, podatnicy mogą opłacać w roku podatkowym ryczałt od przychodów ewidencjonowanych z określonych w ustawie rodzajów działalności gospodarczej, jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowy:

  • uzyskali przychody  z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 250 000 euro, lub
  • uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 250 000 euro.

W myśl ww. ustawy kwoty wyrażone w euro przelicza się na walutę polską według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy. Kurs euro z 1 października 2019 r. wynosił 4,3734 zł (Tabela nr 190/A/NBP/2019).

Limity, o których mowa, wyniosą zatem zarówno dla działalności prowadzonej samodzielnie jak i dla spółek cywilnych – 250.000 euro tj. 1.093.350 zł

Ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym umożliwia także wpłacanie ryczałtu w okresach kwartalnych. Wpłacać podatki kwartalnie mogą podatnicy, których otrzymane przychody z działalności prowadzonej samodzielnie albo przychody spółki – w roku poprzedzającym rok podatkowy – nie przekroczyły kwoty stanowiącej równowartość    25 000 euro. Kwoty wyrażone w euro przelicza się na walutę polską według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy. Zatem limit ten w 2020 r. będzie wynosił 109 335 zł.

Rozliczenia małych podatników

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (prawnych), jak i ustawa o VAT przewidują pewne szczególne formy rozliczania podatku przez tzw. małych podatników.

W podatku dochodowym małym podatnikiem jest podatnik, u którego wartość przychodu ze sprzedaży (wraz z kwotą należnego podatku od towarów i usług) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości  1 200 000 euro.

Ważne. Od 1 stycznia 2020 r., zgodnie z ustawą z 9.11.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz. U. Poz. 2244), podyższony zostanie próg przychodów uprawniający do uzyskania statusu „małego podatnika” w PIT i CIT z 1,2 do 2 mln euro.

Na gruncie VAT małym podatnikiem jest podatnik podatku od towarów i usług:

  • u którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000euro,
  • prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający funduszami inwestycyjnymi, zarządzający alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, będący agentem, zleceniobiorcą lub inną osobą świadczącą usługi o podobnym charakterze, z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 45 000 euro.

Przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października poprzedniego roku podatkowego, w zaokrągleniu do 1000 zł. Kurs euro z 1 października 2018 r. wynosił 4,2795 zł (Tabela nr 190/A/NBP/2018).

  1. Mały podatnik VAT 1.200.000 euro tj. 5.135.000 zł
  2. Mały podatnik VAT – pośrednik 45.000 euro tj. 197.000 zł.
  3. Mały podatnik PIT/CIT 2.000.000 zł tj. 8.747.000 zł

Odpisy amortyzacyjne

Podatnicy w roku podatkowym, w którym rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej, oraz mali podatnicy mogą dokonywać jednorazowo odpisów amortyzacyjnych (po spełnieniu innych warunków określonych ustawą) od wartości początkowej środków trwałych zaliczonych do grupy 3-8 Klasyfikacji Środków Trwałych, z wyłączeniem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym równowartości kwoty 50 000 euro łącznej wartości tych odpisów amortyzacyjnych.

Przeliczenia na złote kwoty, o której mowa, również dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy, w którym rozpoczęli działalność gospodarczą, w zaokrągleniu do 1000 zł.

Amortyzacja 50.000 euro tj. 219.000 zł

Jednorazowej amortyzacji nie mogą stosować podmioty (w podatku dochodowym od osób prawnych) rozpoczynające działalność, które zostały utworzone między innymi przez osoby fizyczne, które wniosły na poczet kapitału nowo utworzonego podmiotu uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty co najmniej 10 000 euro, tj. w 2020 r. będzie to kwota 44 000 zł (w 2019 r. jest to 43 000 zł).

NIŻSZY PIT OD 1.10.2019 r. i 1.01.2020 r.

Zmiany obniżające stawkę PIT i podwyższające koszty uzyskania przychodów weszły w życie 1 października br. Jednak z uwagi na fakt, że przepisy wprowadzono w trakcie roku podatkowego obowiązują przepisy przejściowe dotyczące dochodów uzyskanych od 1 października do 31 grudnia 2019 r. Zmiany wprowadza ustawa z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r., poz. 1835).

Koszty uzyskania przychodów

Od 1 stycznia 2020 r. koszty uzyskania przychodów z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, zgodnie ze zmienionym art. 22 ust. 2 ustawy o PIT:

  1. wynoszą 250 zł miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 3000 zł – w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody z tytułu jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej;
  2. nie mogą przekroczyć łącznie 4500 zł za rok podatkowy – w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej;
  3. wynoszą 300 zł miesięcznie, a za rok podatkowy łącznie nie więcej niż 3600 zł – w przypadku gdy miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, i podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę;
  4. nie mogą przekroczyć łącznie 5400 zł za rok podatkowy – w przypadku gdy podatnik uzyskuje przychody równocześnie z tytułu więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, miejsce stałego lub czasowego zamieszkania podatnika jest położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, i podatnik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę.

Natomiast od dnia 1 października 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. miesięczne koszty uzyskania przychodów wynoszą:

    1. 250 zł – w przypadku, o którym mowa w pkt 1 –     nie więcej niż 1751,25 zł
    2. 300 zł – w przypadku, o którym mowa w pkt 3 –     łącznie nie więcej niż 2151,54 zł
  • nie mogą przekroczyć łącznie 2626,54 zł – w przypadku, o którym mowa w pkt 2;
  • nie mogą przekroczyć łącznie 3226,92 zł – w przypadku, o którym mowa w pkt 4.

Koszty te dotyczą nie tylko pracowników, ale również osób uzyskujących przychody z działalności wykonywanej osobiście. Zgodnie bowiem z art. 22 ust. 9 pkt 5 ustawy o PIT, koszty uzyskania przychodów z tytułów określonych w art. 13 pkt 5, 7 i 9 ustawy, tj. koszty w przypadku przychodów:

  • otrzymywanych przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek,
  • otrzymywanych przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych,
  • uzyskanych na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychodów z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej,

określa się w wysokości określonej w art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT (miesięczne), a jeżeli podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskuje od więcej niż jednego podmiotu albo od tego samego podmiotu, ale z tytułu kilku stosunków prawnych, w wysokości określonej w ust. 2 pkt 2 tego artykułu (roczne). Od 1 stycznia 2020 r. będą to odpowiednio kwoty: 250 zł i 4500 zł.

Z kolei od dnia 1 października 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. miesięczne koszty uzyskania tych przychodów wyniosą również 250 zł, ale już przy obliczaniu podatku za 2019 r. koszty za rok podatkowy wyniosą łącznie nie więcej niż 2626,54 zł.

 Skala podatkowa

Od  od 1 stycznia 2020 r., podatek dochodowy będzie pobierać się według następującej skali:

Podstawa obliczenia podatku w złotych

Podatek wynosi

Ponad

Do

85528

17%

minus kwota zmniejszająca podatek

85528

14 539,76 zł + 32% nadwyżki ponad 85528 zł


Przy czym, kwota zmniejszająca podatek odliczana w rocznym obliczeniu podatku będzie wynosiła:

  1. 1360 zł – dla podstawy obliczenia podatku nieprzekraczającej kwoty 8000 zł;
  1. 1360 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru:
    834,88 zł × (podstawa obliczenia podatku – 8000 zł) ÷ 5000 zł
    – dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 8000 zł i nieprzekraczającej kwoty 13 000 zł;
  2. 525,12 zł – dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 13 000 zł i nieprzekraczającej kwoty 85 528 zł;
  1. 525,12 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru:525 zł 12 gr × (podstawa obliczenia podatku – 85 528 zł) ÷ 41 472 zł
    – dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 85 528 zł i nieprzekraczającej kwoty 127 000 zł.

Przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy w przypadku podatników, których dochody nie przekroczą kwoty stanowiącej górnej granicy pierwszego przedziału skali (85 528 zł) – kwota zmniejszająca podatek będzie wynosiła 525,12 zł. A w przypadku podatników, których dochody przekroczą kwotę stanowiącą górną granicę pierwszego przedziału skali – zaliczki nie będzie pomniejszało się o kwotę zmniejszającą podatek (tak jak jest to obecnie).

Za 2019 r. skala podatkowa obowiązuje w następującej wysokości:

Podstawa obliczenia podatku w złotych

Podatek wynosi

Ponad

Do

85528

17,75%

minus kwota zmniejszająca podatek

85528

15 181,22 zł+ 32% nadwyżki ponad 85 528 zł


Do skali tej skalibrowano wysokość kwoty zmniejszającej podatek w taki sposób, aby jej maksymalna wartość odpowiadała „kwocie wolnej” w wysokości 8000 zł (1420 zł ÷17,75%).

Zatem, kwota zmniejszająca podatek za 2019 r. odliczana w rocznym obliczeniu podatku wynosi:

  1. 1420 zł – dla podstawy obliczenia podatku nieprzekraczającej kwoty 8000 zł;
  2. 1420 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru:871,70 zł × (podstawa obliczenia podatku – 8000 zł) ÷ 5000 zł- dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 8000 zł i nieprzekraczającej kwoty 13 000 zł;
  3. 548,30 zł – dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 13 000 zł i nieprzekraczającej kwoty 85 528 zł;
  4. 548,30 zł pomniejszone o kwotę obliczoną według wzoru:548 zł 30 gr × (podstawa obliczenia podatku – 85 528 zł) ÷ 41 472 zł- dla podstawy obliczenia podatku wyższej od 85 528 zł i nieprzekraczającej kwoty             127 000 zł.

 Zaliczki na podatek od 1 października 2019 r.

  • płatnicy i podatnicy

Przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych od dnia                  1 października do dnia 31 grudnia 2019 r.:

  1. zamiast stawki 18% stosuje się stawkę 17%;
  2. kwota zmniejszająca podatek wynosi 525,12 zł.

Przepis ten dotyczy zaliczek pobieranych przez płatników oraz zaliczek wpłacanych przez podatników, o których mowa w art. 44 ust. 1a, 1c, 1g i 3d ustawy PIT, tj.:

  • podatników osiągających dochody bez pośrednictwa płatników ze stosunku pracy z zagranicy, z emerytur i rent z zagranicy, z działalności wykonywanej osobiście z tytułów określonych w art. 13 pkt 2, 4 i 6-9 ustawy o PIT (m.in. umowy zlecenia i o dzieło),
  • podatników uzyskujących przychody z innych źródeł na podstawie umowy, do której stosuje się przepisy prawa cywilnego dotyczące umowy zlecenia lub o dzieło,
  • podatników uzyskujących przychody z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, i
  • podatnicy, którzy nie mają na terytorium Polski miejsca zamieszkania, a uzyskujący z zagranicy dochody z pracy wykonywanej na terytorium Polski na podstawie stosunku pracy.

Na wniosek podatnika przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych od dnia 1 października do dnia 31 grudnia 2019 r. płatnicy zamiast stawki 17% stosują stawkę 17,75%. Przepis ten dotyczy np. osób, które zaczynają pracę pod koniec 2019 r. W takim przypadku, bez wniosku, przy obliczaniu zaliczki na podatek miałaby zastosowanie stawka 17%, co w rozliczeniu rocznym mogłoby skutkować koniecznością dopłaty podatku.

  • dochody z działalności, najmu itp.

Od dnia 1 października 2019 r. przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy od dochodów uzyskanych w 2019 r. w sposób określony dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą kwota zmniejszająca podatek wynosi 548,30 zł. Regulacja ta dotyczy zatem nie tylko podatników, którzy osiągają dochody z działalności gospodarczej, ale również  podatników, którzy np. osiągają dochody z najmu, czy działów specjalnych produkcji rolnej, jeżeli dochody ustalają na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych lub księgi przychodów i rozchodów.                  

Określony w tym przepisie sposób obliczania zaliczek dotyczy zaliczek obliczanych od dnia   1 października 2019 r., co oznacza, że obejmuje również zaliczkę obliczaną do 20.10.2019 r.  np. za trzeci kwartał, czy wrzesień 2019 r. Zaliczki te, tak jak dotychczas, będą obliczane narastająco od początku roku, z tym że z uwzględnieniem przepisów przejściowych dot. skali podatkowej oraz kwoty zmniejszającej podatek w wysokości 548,30 zł (odpowiadającej „kwocie wolnej” w wysokości 3089 zł; 548,30 zł ÷ 17,75%).

Działalność badawczo-rozwojowa – zwrot gotówkowy

Nowela wprowadza także zmianę w art. 26ea ust. 1 pkt 1 ustawy PIT. Przepis ten dotyczy możliwości otrzymania zwrotu gotówkowego przez podatników rozpoczynających działalność gospodarczą, jeżeli kwota podlegających odliczeniu od dochodu wydatków na działalność badawczo-rozwojową, tj. tzw. kosztów kwalifikowanych przewyższa kwotę osiągniętego dochodu lub podatnik poniósł stratę.

W obecnym stanie prawnym zwrot ten przysługuje w wysokości 18% nieodliczonej kwoty ulgi, czyli w wysokości odpowiadającej najniższej stawce podatku, o której mowa w skali podatkowej. Od 1 stycznia 2020 r. zwrot ten będzie przysługiwał w wysokości iloczynu najniższej stawki podatkowej określonej w skali oraz nieodliczonego na podstawie art. 26e ust. 1 odliczenia.

Biorąc pod uwagę datę wejścia w życie obniżonej stawki podatku, tj. 1 października 2019 r., byłoby nieuzasadnione, żeby podatnik, który w roku podatkowym 2019 poniesie stratę lub osiągnie dochód niższy od kwoty przysługującego za ten rok odliczenia z tytułu wydatków poniesionych na działalność badawczo-rozwojową, otrzymał zwrot gotówkowy obniżony o 1 pkt proc., tj. w wysokości 17% nieodliczonego na podstawie art. 26e ust. 1 odliczenia. Skoro niższa stawka podatku będzie dotyczyła ¼ roku podatkowego, to również kwota zwrotu powinna zostać obniżona jedynie o 0,25 pkt proc. uzyskanych od dnia 1 stycznia 2020 r. Dlatego też kwota zwrotu podlegająca wykazaniu w zeznaniu za 2019 r., stanowić będzie 17,75% nieodliczonej kwoty ulgi.

 Umowy do 200 zł

Obecnie, zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 5a ustawy o PIT, od przychodów z tytułu, o którym mowa w art. 13 pkt 2 i 5-9 ustawy o PIT, jeżeli kwota należności określona w umowie zawartej z osobą niebędącą pracownikiem płatnika nie przekracza 200 zł pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 18% przychodu. Od 1 października 2019 r. umowy te będą opodatkowane zryczałtowanym podatkiem w wysokości 17%, a nowa stawka będzie miała zastosowanie do przychodów uzyskanych od tego dnia.

Przychody o których mowa w tym przepisie to m.in.:

  • przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;
  • przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek;
  • przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;
  • przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:
    1. osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
    2. właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,
    3. przedsiębiorstwa w spadku

z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których poniżej;

  • przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

ZAKŁADOWY FUNDUSZ ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH OD 1.09.2019 R.

W Dz.U. Poz. 1907 opublikowano ustawę z 11.09.2019 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy Budżetowej na rok 2019, ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz ustawy o Karcie Dużej Rodziny. Ustawa wprowadza zmiany m.in. do ustawy o ZFŚS. Przepisy weszły w życie 23.10.2019 r.

Nowelizacja ustawy o ZFŚS podnosi kwoty odpisu odprowadzane za pracownika na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. W okresie od 1 sierpnia 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. podstawę naliczania odpisu stanowi przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w II półroczu 2019 r. tj. 3.389,90 zł.

Pracodawcy zobowiązani do tworzenia funduszu są zobowiązani przekazać na rachunek funduszu kwotę stanowiącą różnicę wynikającą ze zmiany podstawy odpisu, w terminie do 31.10.2019 r.

WYNAGRADZANIE MŁODOCIANYCH OD 1 WRZEŚNIA 2019R.

W Dzienniku Ustaw opublikowano rozporządzenie zmieniające przepisy dotyczące przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania. W efekcie już od 1 września br. stawki dla młodocianych odbywających przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu zostały podniesione o 1 pkt proc.

Nowe przepisy zakładają obowiązkowe podniesienie stawek wynagrodzenia dla młodocianych pracowników (osoby między 15. a 18. rokiem życia), którzy odbywają przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu.

Zgodnie z nowymi regulacjami, wynagrodzenie młodocianego pracownika ma być wyliczane w procentowym stosunku do przeciętnej płacy w gospodarce narodowej i wynosić odpowiednio: – w pierwszym roku nauki nie mniej niż 5 proc. (247,55 zł); – w drugim roku nauki nie mniej niż 6 proc. (297,06 zł); – w trzecim roku nauki nie mniej niż 7 proc. (346,56 zł). Na dotychczasowym poziomie (co najmniej 4 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej – 198,04 zł) pozostanie z kolei wynagrodzenie młodocianego, który odbywa przygotowanie zawodowe w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy.

Co istotne, podwyżki wynagrodzeń dla młodocianych można będzie refundować z Funduszu Pracy. W takiej sytuacji pracodawca powinien złożyć odpowiedni wniosek do Ochotniczego Hufca Pracy.

Zmiany wprowadza rozporządzenie Rady Ministrów z 13 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z 2019 r., poz. 1636).

KARY PORZĄDKOWE W PRZYSZŁYM ROKU BEZ ZMIAN

W przyszłym roku – tak jak obecnie – organy podatkowe będą mogły nakładać na podatników kary porządkowe nie wyższe niż 2800 złotych. Taką kwotę wskazał minister finansów w specjalnym obwieszczeniu. Zasady nakładania kar pozostają niezmienione.

Maksymalna wysokość kary porządkowej została określona w obwieszczeniu ministra finansów z 12 sierpnia 2019 r. w sprawie wysokości kwoty wymienionej w art. 262 & 1 ustawy – Ordynacja podatkowa na rok 2020. Wskazano w nim, że maksymalna wysokość kary porządkowej zostanie utrzymana na dotychczasowym poziomie i wyniesie 2,8 tys. zł.

Zgodnie z art. 262 ordynacji kara porządkowa może być nałożona na podatnika, jego pełnomocnika, świadka lub biegłego, którzy mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny, mimo że byli do tego zobowiązani. Kara grozi również za:

  • bezzasadną odmowę lub niedokonanie w terminie wyznaczonym w wezwaniu złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin, przedłożenia tłumaczenia dokumentacji obcojęzycznej lub udziału w innej czynności,
  • bezzasadną  odmowę okazania lub nieprzedstawienie w wyznaczonym terminie dokumentów, których obowiązek posiadania wynika z przepisów prawa, ksiąg podatkowych, dowodów księgowych będących podstawą zapisów w tych księgach,
  • opuszczenie  bez zezwolenia miejsca przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem.

MINISTERSTWO FINANSÓW PRZYPOMINA O NAJWAŻNIEJSZYCH UPROSZCZENIACH PRZEPISÓW

Do 20 dnia miesiąca następującego po tym, w którym podatnik osiągnął pierwszy w roku podatkowym przychód, ma czas na wybór formy opodatkowania i złożenie oświadczenia. Ci, którzy pierwszy przychód osiągną w grudniu, wyboru mają dokonać do końca roku. A wybierać mogą między opodatkowaniem według 19 proc. stawki podatku albo ryczałtem.

Dotyczy to zarówno tych, którzy rozpoczynają działalność w trakcie roku podatkowego, jak i tych, którzy ją kontynuują. Do 20 stycznia wniosek muszą złożyć jedynie ci, co wybierają kartę podatkową ‒ przypomina Ministerstwo Finansów w wydanych właśnie objaśnieniach.

Chodzi o objaśnienia podatkowe z 27 września 2019 r. dotyczące zmian w zakresie wyboru formy opodatkowania, oraz innych uproszczeń dla podatników podatku PIT oraz podatku CIT.

Ministerstwo Finansów wyjaśniło w nim stosowanie przepisów podatkowych w zakresie:

  • wyboru formy opodatkowania przychodów/dochodów z działalności gospodarczej,
  • opodatkowania przychodów z tzw. najmu prywatnego, czyli najmu świadczonego poza działalnością gospodarczą,
  • wyboru sposobu ustalania daty powstania przychodu w przypadku zaliczek rejestrowanych na kasie rejestrującej,
  • wyboru sposobu ustalania różnic kursowych na podstawie przepisów o rachunkowości,
  • wyboru sposobu wpłacania zaliczek/ryczałtu,
  • wyboru prowadzenia ksiąg rachunkowych (podatek PIT),
  • wyboru roku podatkowego innego niż rok kalendarzowy (podatek CIT).

Jaka forma opodatkowania biznesu – Jak podkreśla MF, termin 20 stycznia danego roku podatkowego obowiązuje również podatników, którzy w poprzednim roku podatkowym korzystali z opodatkowania w formie karty podatkowej. Jeżeli bowiem do dnia 20 stycznia roku podatkowego podatnik nie zgłosił likwidacji działalności gospodarczej, nie złożył oświadczenia o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu albo o wyborze opodatkowania według 19 proc. stawki podatku, albo nie zawiadomił w formie pisemnej urzędu skarbowego o rezygnacji z opodatkowania w formie karty podatkowej, to uważa się, że nadal dochody z prowadzonej działalności gospodarczej opodatkowane są w tej formie.

Nie uległa natomiast zmianie zasada, zgodnie z którą wybór dokonany w danym roku podatkowym obowiązuje również w latach następnych dopóki podatnik nie dokona innego wyboru.

Najem prywatny – MF przypomina, że zasadą jest, że małżonkowie między którymi istnieje wspólność majątkowa opodatkowują swoje przychody/dochody z najmu prywatnego rzeczy należących do wspólnego majątku odrębnie, proporcjonalnie do prawa do udziału w zysku. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe. Jeżeli między małżonkami istnieje wspólność majątkowa, to uzyskane przychody/dochody z najmu prywatnego mogą być opodatkowane w całości przez jednego z małżonków. W takim przypadku małżonkowie powinni złożyć do urzędu skarbowego pisemne oświadczenie i wskazać, które z nich będzie w całości rozliczać podatek z tytułu osiągniętego dochodu (przychodu) z najmu.

Od 1 stycznia 2019 r. zarówno ustaw o PIT, jak i ustawa ryczałtowa dopuszczają, by oświadczenie to, podobnie jak i zawiadomienie o rezygnacji z takiego sposobu rozliczania, składane w imieniu obojga małżonków, było podpisane przez jednego z nich. Wtedy jest ono traktowane na równi ze złożeniem przez niego oświadczenia o upoważnieniu go przez jego współmałżonka do złożenia oświadczenia lub zawiadomienia w imieniu ich obojga. Oświadczenie to składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania.

Co ważne, jak podkreśla ministerstwo, podatnicy mogą złożyć takie oświadczenie do 20. dnia miesiąca następującego po tym, w którym otrzymany został pierwszy przychód z tego tytułu w roku podatkowym, albo do końca roku podatkowego, jeżeli pierwszy taki przychód osiągnięty został w grudniu roku podatkowego. W tych samych terminach należy też złożyć zawiadomienia o rezygnacji z tego sposobu rozliczeń.

MF przypomina, że podstawową formą opodatkowania przychodów z najmu prywatnego są ogólne zasady opodatkowania, według skali podatkowej, ale można też wybrać opodatkowanie w formie ryczałtu. Nowością jest natomiast to, że od 1 stycznia 2019 r. ustawa ryczałtowa za równoznaczne z dokonaniem wyboru opodatkowania na dany rok podatkowy przychodów osiąganych z najmu prywatnego w formie ryczałtu uznaje pierwszą w roku podatkowym wpłatę ryczałtu z tego tytułu. Jeżeli pierwszy przychód podatnik osiągnie w grudniu roku podatkowego, to złożenie zeznania (PIT-28) jest równoznaczne z dokonaniem wyboru tej formy opodatkowania.

Nie zmieniła się natomiast zasada, zgodnie z którą wybrana forma opodatkowania przychodów z najmu prywatnego obowiązuje przez cały rok podatkowy.

Nowością jest również to, że ‒ jak podkreśla MF ‒ podatnicy, którzy uzyskują przychody z najmu opodatkowane ryczałtem, a ich wysokość nie wynika z umowy najmu zawartej w formie pisemnej, nie mają ‒ od początku 2019 r. ‒ obowiązku prowadzenia ewidencji przychodów. Począwszy od 2019 roku, w każdym przypadku wysokość przychodów ustalana jest na podstawie dowodów potwierdzających ich otrzymanie, np. przelewu na rachunek wynajmującego.

Zaliczki rejestrowane na kasie a ustalanie daty uzyskania przychodu – W tych objaśnieniach Ministerstwo Finansów przypomina też, że zgodnie z ustawą o PIT oraz ustawą o CIT, w przypadku pobrania wpłat na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, podlegających zarejestrowaniu przy zastosowaniu kasy rejestrującej zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług, za datę powstania przychodu podatnik może uznać dzień pobrania wpłaty.

MF przypomina ponadto, że 1 stycznia 2019 r. zlikwidowany został obowiązek odrębnego zawiadamiania urzędu skarbowego o dokonanym wyborze. Podatnik informuje o tym wyborze w zeznaniu rocznym, składanym za rok podatkowy, w którym stosował ten sposób.

Ustalanie różnic kursowych i sposobu wpłacania zaliczek – 1 stycznia 2019 r. zlikwidowany został również obowiązek odrębnego zawiadamiania urzędu skarbowego o wyborze ustalania różnic kursowych na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości oraz o rezygnacji z tego sposobu. Od tych zawiadomień zależała odpowiednio możliwość stosowania oraz zaprzestania Brexit bez umowy: Podstawowe konsekwencje na gruncie PIT i CIT – informacja MF stosowania tego sposobu. Ci, którzy wybrali ustalanie różnic kursowych na podstawie przepisów o rachunkowości, informują o dokonanym wyborze w zeznaniu składanym za rok podatkowy, w którym rozpoczęli stosowanie tej metody. Natomiast informację o rezygnacji z tego sposoby należy zamieścić w zeznaniu składanym za ostatni rok podatkowy, w którym ten sposób stosowali.

Z początkiem 2019 r. zlikwidowany został również obowiązek odrębnego zawiadamiania urzędu skarbowego o: wyborze kwartalnego sposobu wpłacania zaliczek oraz o rezygnacji z tego sposobu, wyborze wpłacania zaliczek w formie uproszczonej oraz o rezygnacji z tego sposobu oraz wyborze kwartalnego sposobu wpłacania ryczałtu oraz o rezygnacji z tego sposobu. Odtąd podatnicy informować będą o tym w zeznaniu składanym za rok podatkowy, w którym dany sposób stosowali.

Jak przypomina MF, 1 stycznia 2019 r. zlikwidowany został również obowiązek odrębnego zawiadamiania urzędu skarbowego o zamiarze prowadzenia rachunkowych w roku następnym (podatek PIT) oraz odrębnego zawiadamiania urzędu skarbowego o wyborze innego roku podatkowego niż rok kalendarzowy podatek CIT).

NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE DOTYCZĄCE MOŻLIWYCH KONSEKWENCJI W PIT I CIT BEZUMOWNEGO WYJŚCIA ZJEDNOCZONEGO KRÓLESTWA Z UNII EUROPEJSKIEJ PRZEDSTAWIŁO MINISTERSTWO FINANSÓW – informacja Ministerstwa Finansów

Wyjście Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (dalej: Zjednoczone Królestwo) z Unii Europejskiej (dalej: UE) bez umowy (czyli tzw. „twardy Brexit”) oznacza, że w relacjach UE ze Zjednoczonym Królestwem nie będzie okresu przejściowego, który obejmuje m.in. czasowe utrzymanie obecnego stanu prawnego w zakresie podatków bezpośrednich pomiędzy państwami członkowskimi UE a Zjednoczonym Królestwem.

Wskazane poniżej dyrektywy unijne w zakresie podatków dochodowych mają zmniejszyć obciążenia podatkowe oraz zapewnić neutralność operacji restrukturyzacyjnych w ujęciu transgranicznym na jednolitym rynku. Dyrektywy te zostały wdrożone do polskiego porządku prawnego poprzez regulacje w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 865, z późn. zm.) (dalej: ustawa o CIT).

1. dyrektywa Rady 2003/49/WE z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania stosowanego do odsetek oraz należności licencyjnych między powiązanymi spółkami różnych Państw Członkowskich (tzw. dyrektywa IR) dotyczy zniesienia podatku u źródła od odsetek i należności licencyjnych wypłacanych przez spółkę państwa członkowskiego na rzecz spółki powiązanej z innego państwa członkowskiego. Została ona wdrożona do krajowego porządku prawnego poprzez regulacje art. 21 ustawy o CIT, które przewidują zwolnienie od podatku u źródła dla spółek podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym w innym niż Polska państwie członkowskim UE. Zwolnienie dotyczy przychodów ze wskazanych w ustawie odsetek i należności licencyjnych (np. z odsetek, z praw autorskich, z praw do znaków towarowych, know-how).

2. dyrektywa Rady 2011/96/UE z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku spółek dominujących i spółek zależnych różnych państw członkowskich (tzw. dyrektywa PS) dotyczy wyeliminowania podwójnego opodatkowania dywidend przekazywanych pomiędzy spółkami dominującymi a spółkami zależnymi różnych państw członkowskich. Wdrożenie dyrektywy PS wiąże się ze zwolnieniem z opodatkowania dochodów (przychodów) z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych na podstawie art. 20, art. 22 oraz art. 22c ustawy o CIT.

  1. dyrektywa Rady 2009/133/WE z dnia 19 października 2009 r. w sprawie wspólnego systemu opodatkowania mającego zastosowanie w przypadku łączenia, podziałów, podziałów przez wydzielenie, wnoszenia aktywów i wymiany udziałów dotyczących spółek różnych państw członkowskich oraz przeniesienia statutowej siedziby SE lub SCE z jednego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego (tzw. dyrektywa MR), ma na celu zapobieganie dyskryminacyjnemu traktowaniu pod względem podatkowym fuzji, podziałów i innych zdarzeń prawnych o podobnym charakterze, które dotyczą spółek różnych państw członkowskich w porównaniu z identycznymi zdarzeniami dotyczącymi spółek jednego państwa członkowskiego.

4. Implementacja dyrektywy MR skutkuje rozszerzeniem przepisów stosowanych przy krajowych zdarzeniach restrukturyzacyjnych na spółki państw członkowskich UE. Szczegółowe regulacje w tym zakresie są zawarte w przepisach ustawy o CIT dotyczących przedmiotu opodatkowania, przychodów i kosztów ich uzyskania oraz poboru podatku.

W przypadku bezumownego Brexitu, przewidziane w powyższych dyrektywach przywileje podatkowe przestaną obowiązywać w odniesieniu do podmiotów brytyjskich lub operacji z udziałem takich podmiotów. Przykładowo, opodatkowanie dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych oraz odsetek i należności licencyjnych, wypłacanych spółkom brytyjskim, nastąpi na zasadach ogólnych lub z zastosowaniem właściwej umowy o unikaniu opodatkowania, tj. Konwencji zawartej dnia 20 lipca 2006 r. między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych (Dz. U. z 2006 r. nr 250, poz. 1840).

Należy podkreślić, że wyjście Zjednoczonego Królestwa z UE nie będzie wpływać na stosowanie ww. Konwencji. Oznacza to, że w stosunkach ze Zjednoczonym Królestwem, polsko-brytyjska konwencja będzie miała status w pełni obowiązujący.

W przypadku osób fizycznych, bezumowne wyjście Zjednoczonego Królestwa z UE uniemożliwi korzystanie podatnikom, którzy są rezydentami podatkowymi Zjednoczonego Królestwa z preferencyjnego opodatkowania dochodów małżonków oraz sposobu opodatkowania przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci, na zasadach określonych w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1387, z późn. zm.).

Przepisy dotyczące wskazanych powyżej zwolnień obejmują również podmioty, które mają siedzibę w państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W przypadku gdy Zjednoczone Królestwo pozostanie członkiem EOG, przepisy te nadal będą stosowane w odniesieniu do podmiotów brytyjskich, które spełniają określone w nich warunki.

Analogicznie będzie w przypadku korzystania z preferencyjnego opodatkowania dochodów małżonków oraz osób samotnie wychowujących dzieci. Jeżeli Zjednoczone Królestwo pozostanie członkiem EOG, rezydenci podatkowi Zjednoczonego Królestwa będą mogli nadal korzystać z tego sposobu opodatkowania na dotychczasowych zasadach.

PRZEŁOMOWY WYROK TSUE DOT. MOMENTU POWSTANIA OBOWIĄZKU PODATKOWEGO W VAT DLA USŁUGI BUDOWLANEJ

Na początku maja 2019 r. zapadł korzystny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-224/18 Budimex S.A. przeciwko Ministrowi Finansów, w którym to TSUE stanął po stronie firm budowlanych. Niewątpliwie oznacza to zwrot w sprawach podatkowych, a także lawinę wniosków o wznowienie postępowań podatkowych. Wygląda na to, że organy podatkowe będą musiały zmienić dotychczasowy sposób postępowania.

Kontrowersyjna wymagalność podatku VAT

Spór pomiędzy Ministrem Finansów a spółką Budimex S.A. dotyczył interpretacji indywidualnej, o którą wystąpiła spółka. Przedsiębiorstwo zawnioskowało o odniesienie się przez organ do kwestii daty wymagalności podatku od wartości dodanej (VAT) w związku z wykonaniem usług budowlanych lub budowlano-montażowych. 15 października 2014 r. Minister Finansów w wydanej przez siebie interpretacji indywidualnej stwierdził bowiem, że VAT jest wymagalny w momencie, gdy spółka wystawi fakturę VAT dokumentującą wykonanie określonych prac lub jeżeli taki dokument nie został sporządzony po upływie terminu 30 dni od daty rzeczywistego wykonania robót. Minister stwierdził przy tym, że fakt, iż istniało postanowienie umowne, zgodnie z którym zamawiający miał zaakceptować w protokole odbioru wykonanie prac, nie ma wpływu na datę wymagalności podatku. Gdyby bowiem przyznać rację podatnikowi, doprowadziłoby to do możliwości dowolnego wydłużania terminu na rozliczenie podatku VAT poprzez chociażby zgłaszanie fikcyjnych usterek albo notoryczną odmowę podpisania protokołu.

Budimex S.A. idzie na wojnę z fiskusem

Budimex S.A. nie zgodziła się z interpretacją Ministra Finansów, dlatego wniosła skargę na ten dokument do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Ten nie przyznał jednak racji skarżącej. Sprawa trafiła więc kolejno do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA uznał natomiast, że w omawianej sprawie wyjaśnienia wymaga pojęcie „wykonania usług” i zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: „Czy w sytuacji, w której strony transakcji uzgodniły, że dla wypłaty wynagrodzenia za roboty budowlane lub budowlano-montażowe, niezbędne jest wyrażenie akceptacji ich wykonania przez zamawiającego w protokole odbioru tych robót, wykonanie usługi, o którym mowa w art. 63 [dyrektywy VAT], z tytułu takiej transakcji następuje w momencie faktycznego wykonania robót budowlanych lub budowlano-montażowych, czy też momencie akceptacji wykonania tych robót przez zamawiającego, wyrażonej w protokole odbioru?”.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po przeanalizowaniu sprawy stwierdził, że w oparciu o art. 63 unijnej dyrektywy VAT podatek stał się wymagalny w chwili wykonania określonej usługi. Przepisy art. 66 tego aktu doprecyzowują jednak, że państwa członkowskie mogą samodzielnie postanowić, iż podatek staje się wymagalny w określonym terminie, nie później niż z upływem terminu wystawienia faktury, jeżeli ta faktura nie została wystawiona lub wystawiono ją z opóźnieniem. Polski ustawodawca skorzystał z tego uprawnienia i w art. 19a ust. 7 ustawy o VAT stwierdził, że w sytuacji braku faktury lub wystawienia jej z opóźnieniem podatek VAT staje się wymagalny z chwilą upływu terminu 30 dni od wykonania świadczenia usług.

Istotna rzeczywistość gospodarcza i handlowa

TSUE w wydanym orzeczeniu uznał, że zamiarem ustawodawcy formułującego przepisy prawa unijnego było zharmonizowanie momentu powstania obowiązku podatkowego we wszystkich państwach członkowskich. Chodziło bowiem o ustalenie jednolitych zasad poboru tego świadczenia w całej Unii. Roboty budowlane mają bardzo specyficzny schemat i są niekiedy dość mocno rozłożone w czasie. W ocenie TSUE, mimo że prace należy uznać za wykonane w dacie faktycznego zakończenia robót, to aby zakwalifikować daną transakcję jako „transakcję podlegającą opodatkowaniu”, trzeba wziąć pod uwagę „rzeczywistość gospodarczą i handlową”. Oznacza to, że należy mieć na uwadze ustalone między stronami zasady. Budimex S.A. wraz ze swoim kontrahentem ustalili obowiązek formalnego odbioru wykonywanych robót. Wobec tego do czasu podpisania dokumentu potwierdzającego dokonanie tych czynności nie można mówić o wymagalności podatku VAT.

Problematyczna wymagalność podatku VAT

Z takiego rozstrzygnięcia niewątpliwie mogą cieszyć się firmy budowlane. Te, które dotychczas traciły na niekorzystnych orzeczeniach organów podatkowych, będą mogły teraz wystąpić o wznowienie postępowań podatkowych i sądowych, jeżeli wymierzono im dodatkowy podatek. Branża budowlana borykała się z problemem wymagalności podatku VAT od czasu nowelizacji ustawy o VAT z 2014 r. Chociaż zasady teoretycznie wydawały się klarowne, nikt nie potrafił stwierdzić, kiedy tak naprawdę mamy do czynienia z wykonaniem usługi budowlanej. Tymczasem przed zmianą przepisów jasno wskazywano, że momentem wymagalności podatku VAT jest podpisanie przez odbiorcę protokołu zdawczo-odbiorczego i rzeczywiste odebranie inwestycji.

Zyskają zarówno sprzedawcy, jak i nabywcy usług w różnych branżach

Na orzeczeniu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-224/18 Budimex S.A. przeciwko Ministrowi Finansów zyskają nie tylko sprzedawcy usług budowlanych. Precyzyjne określenie momentu wymagalności podatku VAT pozytywnie wpłynie też na sytuację nabywców, którzy rozliczają VAT na zasadzie odwrotnego obciążenia. Dodatkowo wyrok TSUE stanie się furtką dla przedsiębiorców do występowania z wnioskami o wznowienie zakończonych postępowań podatkowych.

Opracowała:

Maria Mołodzińska

Marek Nowak
Marek Nowak
Artykuły: 76